MUSKULUAK ETA HEZURRAK

12.1 MUSKULU-SISTEMA
12.1.1 LOKOMOZIO APARATUA: Lokomozio-aparatua giza gorputza mugitzea ahalbidetzen duen sistema da. Barneko organoak babesten ditu berak ere, eta azalak estaltzen du bera, kanpoaldetik zainduz. Estu lotuta dago nerbio-sistemarekin ere bai, eta haren bidez burutik etorritako aginduak jasotzen ditu.

Hezurrek, giharrek eta artikulazioek (tendoi eta kartilagoak) osatzen dute sistema hau.

12.1.2 MUSKULUAK

12.1.2.1 MUSKULUEN ATALAK: Sabela: Muskuluaren erdialdea da, eta uzkurtu eta erlaxatu egiten da

Tendoia: Muskuluaren bi muturrak dira eta horiexetatik lotzen zaizkie muskuluak hezurrei. Gurputzetik hurbilen dagoen muturrari buru deritzo eta besteari buztan.

12.1.2.2 MUSKULUEN FORMA: Muskuluen forma sabel kopuruaren araberakoa da: muskulu sinpleak eta muskulu konposatuak. Muskulu handiak hainbat tokitatik lotzen zaizkie hezurrei. Buruak dituzten kontuan hartuta, bizeps, trizeps edo koadrizeps esaten zaie. 

12.1.3 MUSKULUSK UZKURTZEA: Muskuluak uzkurtzeko egindua nerbio sistema ematen du. Mugimenduan parte hartzen duten muskulu gehienak geure borondatez urkutzen dira, hauek muskulu ildaskatuak dira eta gu ohartu gabe uzkurtzen direnak muskulu lisoak dira.

12.1.4 MUSKULU AIPAGARRIENAK 

12.2 ESKELETO SISTEMA
12.2.1 ESKELETOAS: Bi alde bereizten dira: garezurrak, bizkarrezurrak eta kaxa torazikoak osatzen duten eskeleto axiala eta sorbalda-gerrikoa, pelbis-gerrikoak eta eskeleto apendilkularrak

12.2.1.1 SORBALDA-GERRIKOA
Bi klabikula eta bi omoplato hartzen ditu.

12.2.1.2 PELBIS-GERRIKOA
Bi hezur koxalek, hezur sakroak eta kokzixak osatzen dute. Mokorra osatzen duten hiru hezur ditu: iliona, iskiona eta pubisa.

12.2.2 GILTZADURA: Hezurren arteko loturak dira. Finkoak, erdi mugikorrak edo mugikorrak izan daitezke. Mugikorretan lokailuek lotzen dituzten hezur batzuek besteekin, eta euren arteko marruskadura eragozten duen sinobia deritzon likidoak lubrifikatzen ditu.

12.2.3 GILTZADURA MOTAK:

 12.2.4 HEZUR GARRANTZITSUENA

ZIRKULAZIO-APARATUA

10.1 ELIKAGAIEN BANAKETA
 Organismoak ezinbesteko du elikagaiak eta oxigenoa zeluletara eramatea eta zelulen hondakinak eta CO2a hartu eta iraizte-organoetara helearaztea. Zeregn horiek betetzeko zirkulazio aparatua eta sistema linfatikoa ditu.

10.2 ZIRKULAZIO-APARATUA
10.2.1 ODOLA

Apaeatu kardiobaskularrean zehar zirkulatzen den ehun likatsua da.

Bi osagai nagusi ditu: odol-plasma alde batetik eta elementu formeak bestetik: leukozitoak (globulu zuriak), eritrozitoak(globulu gorriak) eta plaketak.

10.2.2 ODOL BASOAK

Odola daramaten hodien sarea osatzen dute.

10.2.2.1 ARTERIAK

Odola garraiatzeko hodiak dira, bihotzetik gorputzeko ehun guztietara. Baso txikiagoak eratzen dituzte: arteriolak.

Arteriolek adar txikiagoak dituzte: kapilarrak

10.2.2.2 BENAK

Organoetatik bihotzera daramate odola. Odola itzultzea eragozteko balbulak daude. Benulak odola kapilarretatik denetarantz daramaten bena txikiak dira.

10.2.2.3 KAPILARRAK

Odol baso finak eta pareta mehekoak dira. Organismoaren ehun guztietara heltzen den sarea osatzen dute. Odolak eta ehunek zelulek elikagaien, hondakinen eta gasen trukea egiten dute kapilarretan.

10.2.3 BIHOTZA

Bihotza bizitzeko organo nagusietakoa da, berak ponpatzen baitu odola giza gorputzaren atal guztietarantz. Aparatu kardiobaskularraren atal nagusia da, beraz. Bihotzaren muskuluak miokardioa izena du. Perikardioa, aldiz, organo honen inguruan dagoen ehuna da.

Toxaren barruan dago, erdialdean kokatuta, alboetan birikak dituela, azpian diafragma (abdomenetik banatzen duena) eta gainean timoa.

Bihotzetik odola atera eta bideratzeko, aorta arteria handiarekin konektatuta dago. Birikek garbituko duen odola, aldiz, kaba zainetik iristen da bihotzera.

10.3 ZIRKULAZIO-APARATUAREN ESKEMA

ARNAS APARATUA

9.1 ARNAS APARATUEN ATALAK:

9.2 ARNAS BIDEAK:

9.2.1 Sudur hobiak: : kanporako irteera duten bi barrunbe dira, eta sudur mukosak  estalirik daude. Koana atzeko zuloen bitartez loturik

9.2.2 Faringea: faringean, laringearen gainean epiglotisa dago.

9.2.3 Laringea: Tolestura hau da ahots kordak ditu

9.2.4 Trakea: Kartilagozko eraztunek indarturiko hodi elastikoa da

9.2.5 Bronkeo zuhaitza: Biriken barruan heltzen diren eta gero eta diametro txikiagoko bronkiolotan adarkatzen diren bi bronkiok osatzen dute.

9.3 BIRIKAK

Bi mintzetan hau da pleuretan bildurik daude. Kupula itsura duen  eta diafragma deritzon muskuloa banatzen du abdominetik. Biriken barrualdea albeolo ugarik osatutako masa harroa da.

9.4 ARNAS APARATUAREN JARDUERA

9.4.1 BIRIKAK AIREZTATZEA

Biriketako airea berritzeko, airea kanpoko ingurutik biriketara eta alderantziz, eramatea da eta arnasa hartzeko eta botatzeko mugimenduen bidez egiten da.

9.4.1.1 ARNASGORA: Mugimendu aktiboa da: saihetsarteko muskuloak eta muskulu eskalenoa uzkurtzean, saihetsak goratu egiten dira. Aldi berean diafragma jaitsi eta ondorioz kaxa torazikoaren handiagotu egiten da. Saihetsen mugimenduaren eraginpean, biriken bolumena handiagoa da, eta barruko airearen presioa jaitsi egiten da. Horren eraginez airea albeoloetan sartzen da.

9.4.1.2 ARNASBEHERA: Mugimendu pasiboa da, eta airea biriketatik irtetea reagiten du: saihetsarteko musukuloak eta muskulu eskalenoak erlaxatzean, saihetsak jaitsi egiten dira eta presioa egiten dute biriketan. Aldi berean, diafragma ere bultzaten ditu birikak igotzen direnean.

9.4.2 GASEN TRUKEA: Alde batetik, oxigenoa (O₂) eta elikagaiak dituen odola arterietatik banatzen da gorputzean zehar,  organo guztietan, beti ere bihotzak bidalitako bultzadekin (taupadak). Hauxe da ibilbidea eskematikoki: Birikak – biriketako zainak – ezkerreko aurikula-  ezkerreko bentrikulua - aorta arteria - Arteria periferikoak - Organoak.

Bestetik, organo guztietatik bihotzera bueltan, karbono dioxidoa(CO₂) eta hondakinak bidaiatzen dira zainetatik. Hauxe da ibilbidea eskematikoki: Organoak - Zain periferikoak –kaba zaina – eskuineko aurikulua- eskuineko bentrikulua – biriketako arteriak- Birikak.

Arnas-aparatuarekiko loturari esker, biriketan gasen (O₂ eta CO₂) elkar-trukatzea gertatzen da, oxigenoa gorputzean sartuz eta azido karbonikoa kanpora ateraz.